کنترل خشم و هیجان‌های منفی مهارتی است که آموزش و تمرین آن برای هر فرد در زندگی‌اش لازم و ضروری است.

نگاهی به یک پرونده جنایی می‌تواند اهمیت آموزش و توجه به این مهارت اساسی (کنترل خشم) را برای‌مان نمایان سازد. در آن روز سرد پاییزی (روز حادثه) وقتی مرد جوان با خودروی سواری‌اش از خانه بیرون زد نمی‌دانست چه سرنوشتی انتظارش را می‌کشد. اگر ذره‌ای به ذهنش خطور می‌کرد که قرار است وارد مرحله جدیدی از زندگی خود شود که باید سال‌های سال با کابوس‌های وحشتناک، شب‌ها و روزهای سرد و بی‌روح همراه با پشیمانی و ندامت را در زندگی خود تجربه کند به طور یقین از خانه بیرون نمی‌رفت. او در یکی از خیابان‌های شلوغ شهر مشهد با یکی از دوستانش رو به رو شد. دقایقی بعد، مرد جوان و دوستش درگیر یک مشاجره لفظی شدند. با اوج گرفتن این نزاع خیابانی، مرد جوان که کنترل خود را به علت خشم و عصبانیت ناگهانی از دست داده بود دست به چاقو برد.

او لحظه‌ای به خودش آمد چه کار کرده که ضربه چاقو قفسه سینه دوستش را شکافته بود. مرد جوان که با دیدن این صحنه دچار ترس و وحشت شده بود پا به فرار گذاشت. مصدوم این درگیری خیابانی نیز به مراکز درمانی انتقال یافت. اما با توجه به شدت ضربه و خونریزی زیاد او تاب نیاورد و جان خود را از دست داد. با اعلام مرگ این جوان، متهم فراری غم بزرگی روی سینه‌اش نشست. او باورش نمی‌شد مرتکب قتل شده باشد. مرد جوان زندگی مخفیانه خود را با فرار لحظه به لحظه از عذاب وجدانی که ثانیه‌ای فکر و ذهنش را آرام نمی‌گذاشت و همچنین فرار از چنگ قانون ادامه داد. روزها و شب‌های سختی را پشت سر گذاشت. خانواده مرد جوان نیز به خاطر این مشکل در سختی و نگرانی زیادی به سر می‌بردند، آنها نیز افسوس می‌خوردند که ای کاش پسر جوان‌شان دچار چنین مشکل بزرگ و غیرقابل جبرانی نمی‌شد. کارآگاهان مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی تحقیقات خود را با نظر تخصصی بازپرس ویژه قتل آغاز کردند. تحقیقات پرونده ادامه یافت و کارآگاهان با ردزنی‌های علمی، متهم به قتل را در حالی که هنگام دستگیری دچار بهت و حیرت شده بود دستگیر کردند. در این واقعه غم‌انگیز، دفتر زندگی مردی جوان بسته شد و اینک، سال‌ها از مرگ او می‌گذرد و همچنین سرنوشت جوانی دیگر به تباهی کشیده شد. اگر لحظه‌ای به عواقب کارهایی که می‌خواهیم انجام دهیم بیندیشیم و به قول کارشناسان فن مشاوره و روان شناسی، تفکر نقاد داشته باشیم می‌توانیم به طور آگاهانه از وقوع چنین وقایع تأسف باری پیشگیری کنیم. درباره این ماجرا نظر یکی از مدرسان مجرب مهارت‌های زندگی را جویا شدیم. این استاد دانشگاه به خط قرمز گفت: متأسفانه پایین بودن سطح آستانه صبر و تحمل افراد سبب می‌شود آنها در هنگام خشم و عصبانیت نتوانند کنترل منطقی و صحیحی بر رفتار و حرکات خود داشته و گاهی شاهد وقوع اتفاق‌های تأسف انگیزی می‌شویم که غیرقابل جبران هستند و برای این افراد درگیری‌های زیاد و مشکلات پیچیده‌ای درست می‌کنند.

دکتر حمید نجات افزود: اگر لحظه‌ای که در آرامش هستیم کمی با خود به عواقب خطرناک خشم‌های ناگهانی و عصبانیت‌های آنی فکر کنیم می‌توانیم با تمرین مهارت کنترل خشم، آستانه صبر و تحمل خود را بالا ببریم. وی افزود: بیشتر رفتارهای انسان براساس یادگیری شکل می‌گیرد و نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کنیم این است که خانواده نقش مهمی در این یادگیری‌ها دارد. باید به پدران و مادران تأکید کنیم که به نوع رفتار، گفتار، حرکات و اعمال خود و حتی به نوع فکر کردن و اندیشیدن شان توجه داشته باشند چرا که فرزندان، پدران و مادران را الگوهای خود می‌بینند. بسیاری از مهارت‌ها در اولین سال‌های زندگی فرد آموخته می‌شوند و در واقع خانواده و نوع روابط و شرایط آن پایه‌های اجتماعی شدن و ساختار شخصیت فرزندان را شکل می‌دهد. یک نکته بسیار مهم این که شکل‌گیری افراد در دوران کودکی بسیار آسان‌تر از زمان بزرگسالی است. بنابراین پدران و مادران وظیفه‌ای سنگین برای پرورش صحیح و ساختن شخصیت سالم فرزندان خود دارند. مولای متقیان حضرت علی(ع) می‌فرمایند: صفحه دل کودک همچون زمین مستعدی است که هیچ گیاهی در آن نروییده و آماده هر نوع بذرافشانی است. وی گفت: با توجه به مواردی که اشاره کردیم خوب است این موضوع را نیز یادآوری کنیم که کودکان ما باید در کانون خانواده، تربیت صحیح دینی نیز بشوند چرا که توجه به این اصل مهم نقش اساسی در سلامت روان و سازگاری اجتماعی افراد خواهد داشت. این مدرس مهارت‌های زندگی افزود: خانواده اگر بتواند به وظیفه خطیر خود در تربیت فرزند یعنی آموزش اندیشیدن درست به فرزندان را با توجه به پیش نیازهای آن یعنی احساس و ادراک عقلی خوب عمل کند می‌تواند تربیت دینی را به نحو شایسته‌ای به سر منزل مقصود برساند. البته این نوع آموزش باید با توجه به مراحل سنی و به تدریج تکمیل شود که در این رابطه پدران و مادران می‌توانند از مشاوران خانواده راهنمایی‌های لازم را بگیرند. وی به پدران و مادران تأکید کرد که خانواده سالم و دامان والدین نخستین و بهترین زمینه‌ای است که در آن همت‌های والا، ارزش‌های عالی، خلق و خوی نیکو و آزادگی و یا برعکس، نکات منفی رشد می‌کنند پس باید پدر و مادر الگوی واقعی برای فرزندان خود باشند چرا که همانطور که گفته شد آنچه پدر و مادر می‌گویند و به آن عمل می‌کنند برای کودک‌شان به منزله حجت تلقی می‌شود و از اعتبار خاصی برخوردار است؛ پس در اینجاست که به اهمیت همخوان بودن گفتار و کردار نیز پی می‌بریم در این شرایط اگر پدر و مادر حرفی نیز بزنند برای فرزندشان قابل قبول و مورد تأیید قرار خواهد گرفت. امام صادق(ع) در این باره چه زیبا می‌فرمایند که «مردم را با رفتار و عمل خود به حق رهبری کنید نه با زبان خود.» دکتر نجات خاطرنشان کرد: مهر و محبت اساس موفقیت خانواده و دارای اهمیت و اثربخشی زیادی است و والدین به این نکته نیز توجه داشته باشند که فرزندان تشنه محبت والدین خود هستند و اگر سیراب شوند خواهند توانست در آینده به همنوعان خود عشق بورزند.

وی در پایان بار دیگر به ضرورت فراگیری مهارت‌های کنترل خشم تأکید کرد و گفت: اندکی مطالعه، مرور موقعیت‌هایی که دچار خشم‌های ناگهانی شده‌ایم و بررسی این مطلب که آیا با روش دیگری نمی‌توانستیم مشکل خود را حل کنیم و آیا موضوعی که ما را غضبناک و خشمگین کرده ارزش آن را داشته که این قدر عصبانی شویم و از نظر جسمی و روحی به خود ضربه بزنیم می‌تواند بسیار مؤثر باشد.